Bu bölüm
sindirim kanalı, karaciğer, safra yolları ve pankreas tarafından oluşturulan
sindirim sistemine ait kalıcı bozuklukların değerlendirilmesindeki kriterleri
açıklar.
1. ANA DEĞERLENDİRME
a) Semptom ve belirtilerin yorumlanması:
Birtakım bozukluklar günlük aktiviteleri yapabilmeyi kısıtlayan
semptomlarla ilişkilidir. Bu bilgi öznel ve hatalı yoruma açık olduğunda
bozukluk derecesini belirlemede tek kriter olarak kullanılmamalıdır
Özefagus
bozukluğunu işaret eden semptomlar disfaji, pirozis, retrosternal ağrı, rejurgitasyon, kanama ve kilo kaybını içerir.
Ara sıra olan minör dispepsi, gaz, geğirme tüm bireylerde görülen nonspesifik
semptomlardır.
Mide-duedonum
bozukluğuna ait semptom ve işaretler bulantı-kusma, ağrı, kanama, tıkanıklık,
ishal, kilo kaybı, malnütrisyonun belli tiplerini içerir. Birtakım bozukluklar
hematolojik ve nörölojik bozukluklara yol açabilen nütrisyonel eksiklikler
doğurabilir ki bunlar da ayrı ayrı ele alınmalı ve sindirim sisteminin
bozukluklarıyla birlikte değerlendirilmelidir. İnce bağırsak bozukluğuna ait
semptomlar karın ağrısı, ishal, steatore, kanama, tıkanıklık ve kilo kaybını
içerir. Pankreas fonksiyon bozukluğuna ait semptom ve belirtiler karın ağrısı,
bulantı-kusma, ishal, steatore, kilo kaybı, kas erimesi, sarılık, diabet ve
genel halsizliktir, ancak bu sayılan semptomlarla sınırlı değildir. Pankreas
ile ilgili endokrin rahatsızlık sonucu oluşan bozukluklar endokrin sistem
bölümünde değerlendirilir.
Kolon,
rektum ve anüs bozukluklarına bağlı semptom ve işaretler abdominal, pelvik ve
perineal ağrı, bağırsak alışkanlığının bozulması, tenesmus, fekal inkontinans,
kanama, apse, hemoroid, fissür, fistüldür. Sistemik belirtiler ateş, kilo kaybı,
halsizlik ve anemiyi içerir.
Hepatobilier
bozukluklara ait semptom ve bulgular ağrı, bulantı-kusma, iştahsızlık, güç ve
dayanıklılık kaybı, infeksiyonlara direncin azalması, immün yanıtın değişmesi,
sarılık ve kaşıntıdır. İlerleyen karaciğer rahatsızlığının komplikasyonları
ödem, generalize asit, özefagus varisi ve hemorajiye yol açan portal
hipertansiyon, hepatik ensefalopati ve böbrek bozukluğuna yol açan metabolik
rahatsızlıkları içerir.
Karın
duvarı bozukluklarına ait semptom ve işaretler tipik olarak herniasyon yerinde
sıklıkla postural değişiklikler ve artmış intraabdominal basınçla ilişkili
aralıklı ağrı, sıklıkla abdominal basınçla birlikte görünür ve kaybolur.
Omentum veya barsağın strangülasyonu ve özellikle inkarserasyonu gibi
komplikasyonlar nedeniyle daha akut ve yoğun ağrıyla ilişkili gözle görülür,
palpe edilir protrüzyon veya herniasyon yerinde şişlik gibi semptomları içerir.
İnguinal ve femoral herniler tipik olarak
ağrılıdırlar ve daha yüksek inkarserasyon ve strongülasyon riskine sahiptirler.
Birçok karın duvarı hernileri cerrahi olarak düzeltilmeye gerek duyar.
b) Klinik Çalışmaların Tanımlanması:
Özefagus bozukluğunu tespit etmede faydalı objektif yöntemler (1)
görüntüleme yöntemleri: floroskopi, kontrastlı radiografi ve kompüterize
tomografi (CT); (2) sitolojik biopsiyle birlikte oral endoskopi; (3) manometri
ve intraözefagial pH ölçümü gibi fonksiyon testlerini içerir, ancak sadece
bunlarla sınırlı değildir.
Mide-duedonum
bozukluğunu tespit etmede faydalı objektif yöntemler (1) görüntüleme
yöntemleri: floroskopi, kontrastlı radiografi ve CT; (2) sitolojik biopsiyle
birlikte oral endoskopi; (3) gastrik sekretuar testler; (4) malabsorbsiyon
testleri; (5) gaita muayenesi ve (6) H.Pylori
için üre-nefes testi gibi yöntemleri içerir, ancak sadece bunlarla sınırlı
değildir.
İnce
bağırsak bozukluğunu tespit etmede faydalı objektif yöntemler (1) görüntüleme
yöntemleri: floroskopi, kontrastlı radiografi ve CT; (2) endoskopi ve mukozal
biopsi; (3) intestinal malabsorbsiyonu test eden ölçümler, fekal yağ içeriği,
üriner d-xylose atılım testi, C14 nefes testi ve Schilling testi gibi
yöntemleri içerir, ancak sadece bunlarla sınırlı değildir.
Pankreatik
fonksiyon bozukluğunu tespit etmede faydalı objektif yöntemler: (1)
ultrasonografi; (2) Düz ve yan abdomen filmleri, radiografi, CT ve endoskopik
pankreatografi; (3) rehberli İnce iğne aspirasyon biyopsisi (FNA); (4) serum
glukoz seviyesi ve oral glukoz tolerans testi (OGTT); (5) kan, idrar ve feçeste
pankreatik enzim aktivitesi (6) terde elektrolit testleri ve (7) sekretin testi
gibi işlemleri içerir, ancak sadece bunlarla sınırlı değildir.
Kolon,
rektum ve anüs bozukluğunu tespit etmede faydalı objektif yöntemler (1)
dijital- endoskopik muayene, anoskopi, proktoskopi, sigmoidoskopi, kolonoskopi;
(2) biopsi; (3) fekal mikroskopi; (4) florosokopi ve kontrastlı röntgenogram
gibi tetkikleri içerir, ancak sadece bunlarla sınırlı değildir.
Hepatobilier
bozukluğunu tespit etmede faydalı objektif yöntemler (1) Ultrasonografi (USG);
(2) kontrastlı röntgen, perkutan ve endoskopik kolanjiografi; (3) CT-magnetik
rezonans görüntüleme (MRI); (4) sintigrafi; (5) anjiografi; (6) karaciğer
biopsisi; (7) safra yollarını ve diğer karaciğer fonksiyonlarını değerlendiren
laboratuvar testlerini içerir, ancak sadece bunlarla sınırlı değildir.
Hernileri
tespit etmede faydalı objektif yöntemler (1) karın duvarının fizik muayenesi;
(2) röntgen ile görüntüleme veya kontrastlı-kontrastsız CT görüntüleme gibi
testleri içerir, ancak sadece bunlarla sınırlı değildir.
c) Bozukluk Tespiti Kararı: Bozukluk türleri tablo 3-9 arası
belirtilen organ ve sistemlere özgüdür. Bozukluk çeşitleri ve yüzde sınıflaması
günübirlik faaliyetleri yapabilmeyi ve organ-sistem düzeyindeki anatomik,
fizyolojik ve fonksiyonel anormallikleri yansıtır. Normal limitler arasında
olan GİS bozukluğunun değerlendirilmesi bireyin sadece normal, ara sıra olan
GIS semptomlarıyla beraber (vücudun yeterli beslenmesini sürdürmek ve normal
kilosunu korumasına izin veren yeterli rezerv kapasitesiyle beraber
aktivitelerde hiç kısıtlama olmadan; özel bir diyete gereksinim göstermeden;
tıbbi tedavi gerekmeden) tüm günlük faaliyetlerini yapabilmesini yansıtır.
Bozukluk
derecelendirilmesi ile üst sindirim kanalı, özefagus, mide, duedonum, ince
bağırsak ve pankreas ile tanımlanır.
2. ÜST SİNDİRİM KANALI (özefagus, mide ve duedonum, ince bağırsak, ve
pankreas)
Üst
sindirim kanalı rahatsızlığı ile ilgili bozukluğu değerlendirmede kullanılan
kriterler Tablo 3’de belirtilmiştir.
Pankreas transplantasyonunda özür oranı % 70 olup, aşağıdaki tabloya göre
hastanın durumu değerlendirilecek ve sınıflandırma kriterlerine göre takdir
edilen ek özür oranları Balthazard formülü ile eklenerek kişinin özür oranı belirlenecektir.
Tablo
3- Üst sindirim kanalı kalıcı
bozukluklarının sınıflandırma kriterleri.
Sınıf 1
|
Sınıf 2
|
Sınıf 3
|
Sınıf 4
|
Özür Oranı %
10
|
Özür Oranı % 25
|
Özür Oranı % 50
|
Özür Oranı % 75
|
Üst sindirim kanalına
ait semptom ve
bulgular veya anatomik
kayıp ya da değişim
Ve
Sürekli tedavinin
gerek olmaması
Ve
İstenilen düzeyde
kiloyu sürdürebilme
Veya
Operasyon sonrası
sekel olmaması.
|
Üst sindirim kanalına ait
semptom ve bulgular
veya anatomik kayıp
ya da değişim
Ve
Semptom ve işaretlerin
kontrolünde
uygun diyet kısıtlaması
ve ilaç tedavisi
gerektirmesi veya
nütrisyonel yetmezlik
Ve
ideal kilonun en fazla %10
altında olma.
|
Üst sindirim kanalına
ait semptom ve
bulgular veya anatomik
kayıp ya da değişim
Ve
Uygun diyet kısıtlaması
ve ilaç tedavisi ile
tamamen düzelmeyen
semptom, işaret ve beslenme
durumu
Veya
Üst sindirim kanalı
rahatsızlığı nedeniyle
ideal kilonun
%10-20 altında olma.
|
Üst sindirim kanalına
ait semptom ve
bulgular veya anatomik
kayıp ya da değişim
Ve
Tedaviyle kontrol altına
alınamayan semptomlar
Veya
Üst sindirim kanalı
Rahatsızlığı nedeniyle
İdeal kilonun
>%20 altında olma.
|
3. KOLON, REKTUM VE ANÜS
1.
Kolonik veya rektal hastalıklara bağlı kalıcı
bozuklukları sınıflama kriterleri:
Kolon ve rektum fonksiyonlarındaki bozuklukların
değerlendirme kriterleri Tablo 4’te listelenmiştir.
Tablo 4- Kolonik rektal hastalıklara bağlı kalıcı
bozuklukların sınıflama kriterleri.
Sınıf 1
|
Sınıf 2
|
Sınıf 3
|
Sınıf 4
|
Özür Oranı % 10
|
Özür Oranı % 25
|
Özür Oranı % 50
|
Özür Oranı % 75
|
Kolonik veya
rektal hastalığın nadir ve kısa süreli belirti ve semptomları
Ve
Aktivitelerde
sınırlama özel diyet veya tedavi gerektirmemesi
Ve
Sistemik bir
bozukluk olmaması, ağırlık ve beslenme durumunun arzulanan seviyelerde
tutulması
Ve
Cerrahi
prosedürler sonrasında sekel olmaması.
|
Kolonik veya
rektal hastalığın objektif bulguları veya anatomik kayıp veya değişimleri
Ve
Hafif ağrının
eşlik ettiği barsak fonksiyonlarının nadir rahatsızlıkları ile birlikte olan
hafif Gİ semptomlar
Ve
Diyette
minimal kısıtlamalar veya hafif semptomatik tedavi gerekmesi
Ve
Beslenme
sonuçlarında bozulma olmaması.
|
Kolonik veya
rektal hastalığın objektif bulguları veya anatomik kayıp veya değişimleri
Ve
Periyodik veya
devamlı ağrının eşlik ettiği, barsak alışkanlığının orta ve ciddi
şiddetlenmelerle seyreden rahatsızlığı
Ve
Aktivite
kısıtlaması, ataklar sırasında özel diyet ve ilaçlara ihtiyaç duyulması
Ve
Temel
belirtiler (ateş, anemi veya kilo kaybı)
bulunması.
|
Kolonik veya
rektal hastalığın objektif bulguları veya anatomik kayıp veya değişimleri
Ve
Barsak
fonksiyonlarının dinlenme sırasında devamlı ağrı ile birlikte sürekli
bozuklukları
Ve
Aktivitenin
tam sınırlanması, diyetin kısıtlanması ve tedaviye rağmen semptomların tam
olarak kontrol edilememesi
Ve
Temel
belirtiler (ateş, kilo kaybı veya anemi)bulunması
Veya
Remisyonların
uzun sürmemesi
|
1.
Anal hastalıklara bağlı kalıcı
bozuklukları sınıflama kriterleri:
Anüs’ün
kalıcı bozukluklarını değerlendirme kriterleri Tablo 5’te listelenmiştir.
Tablo
5- Anal hastalıktan dolayı
değerlendirilen kalıcı bozulma kriterleri.
Sınıf 1
|
Sınıf 2
|
Sınıf 3
|
Özür Oranı
% 10
|
Özür
Oranı % 20
|
Özür Oranı % 35
|
Organik
anal hastalık işaretleri veya anatomik kayıp veya değişiklik
Veya
Gaz
veya sıvı gaita içeren hafif inkontinans
Veya
Hafif
, aralıklı ve tedavi ile kontrol edilebilir anal semptomlar
|
Organik
anal hastalık işaretleri veya anatomik kayıp veya değişiklik
Ve
Hafif
ama devamlı tedavi gerektiren parsiyel fekal inkontinans
Veya
Tedavi
ile tam olarak kontrol edilemeyen sürekli anal semptomlar.
|
Organik
anal hastalık belirtileri veya anatomik kayıp veya değişiklik
Ve
Tam
fekal inkontinans
Veya
Organik
anal hastalık semptomları ve tedaviye yanıt vermeyen ciddi anal semptomlar.
|
4.
ENTEROKÜTAN FİSTÜLLER
Gastrointestinal ve biliyer
sistemin veya pankreasın ilk olarak içerdiği organ sistemlerinin bir parçası
olan tedavilerinde veya bu yapıların hastalıkları ile ilişkili olan kalıcı
enterokütan fistülleri değerlendirilmelidir. Kalıcı cerrahi olarak oluşturulan
stomalar, genellikle anatomik kaybı kompanse etmek için ve beslenmeyle ilgili
trakttan ya çıkışa ya da girmeye izin vermesi için yapılır. Eğer bir bireyin
kalıcı, cerrahi olarak oluşturulan bir stoması varsa, Tablo 6’da, ilgili
organla ilişkili değerler kullanılır. İlgili organa ait diğer bozukluklar için
belirlenmiş özür oranı varsa
Balthazard yöntemi ile bu oranlar toplanır.
Brooke ileostomi veya inen
kolostomi gibi iyi fonksiyone, uzun süreli stoması olan birçok kişi, günlük
aktivite performanslarının tamamında nadir engellerle karşılaşarak tam ve aktif
hayatlarına devam ederler.
Tablo
6- Cerrahi olarak oluşturulan stomalar nedeniyle oluşan Özür Oranları %
Oluşturulan
Stoma
|
Özür Oranları %
|
ÖZEFAGOSTOMİ
|
15
|
GASTROSTOMİ
|
15
|
JEJUNOSTOMİ
|
20
|
İLEOSTOMİ
|
20
|
İLEAL-POŞ ANAL ANASTOMOZ
|
20
|
KOLOSTOMİ
|
10
|
5.
KARACİĞER VE SAFRA YOLLARI
a) Karaciğer Hastalıklarına Bağlı Oluşan
Kalıcı Bozukluk Sınıflama Kriterleri
Karaciğer hastalıklarına bağlı
kalıcı bozuklukları değerlendirme kriterleri Tablo 7’de gösterilmiştir. Karaciğer transplantasyonlu hastalarda Özür Oranı %70 oranına Tablo 7’de
belirtilen sınıflandırma kriterlerinden takdir edilen özür oranlarının
Balthazard Formülü ile eklenmesi ile kişinin özür oranı elde edilir.
Tablo
7- Karaciğer hastalığına bağlı
oluşan kalıcı bozuklukları sınıflandırma kriterleri.
Sınıf 1
|
Sınıf 2
|
Sınıf 3
|
Sınıf 4
|
Özür Oranı % 15
|
Özür Oranı % 30
|
Özür Oranı % 50
|
Özür Oranı % 95
|
Devam
eden karaciğer hastalığı objektif bulguları var.
Son
üç yılda karaciğer hastalığına bağlı semptom veya asit, sarılık, özefagus
varis kanamasına dair öyküsü yok
Ve
Beslenmesi
iyi ve gücü yerinde
Ve
Biyokimyasal
çalışmalar minimal fonksiyonel rahatsızlığı gösterir
Veya
Bilirübin
metobolizmasının primer hastalıkları.
|
Kronik karaciğer hastalığının objektif bulguları
var. Karaciğer hastalığı semptomları veya son üç yıldır oluşan asit, sarılık,
özefagus varis kanamasına dair öyküsü yok
Ve
Beslenmesinin iyi ve gücünü
yerinde
Ve
Biyokimyasal çalışmalar sınıf 1’dekilere göre
daha ciddi karaciğer hasarını işaret eder.
|
İlerleyici kronik karaciğer hastalığı objektif
bulguları veya son yıl içinde oluşan sarılık, asit veya özefageal veya
gastrik varis kanaması öyküsü
Ve
Beslenmesi ve gücü zayıf
Veya
Aralıklarla meydana gelen hepatik ensefalopati.
|
İlerleyici kronik karaciğer
hastalığı objektif bulguları veya hepatik yetmezliğin santral sinir sistemi
belirtileri ile olan sürekli sarılık veya gastrik veya özefageal kanama
Ve
Beslenme bozukluğu ve
güçsüzlük.
|
b)
Safra Yolları Hastalıklarına Bağlı Oluşan Kalıcı Bozukluk Sınıflama Kriterleri:
Safra yolları hastalıklarına bağlı kalıcı
bozuklukları değerlendirme kriterleri Tablo 8’de gösterilmiştir.
Tablo
8- Safra yolları hastalıklarına
bağlı oluşan kalıcı bozuklukların sınıflandırma kriterleri.
Sınıf 1
|
Sınıf 2
|
Sınıf 3
|
Sınıf 4
|
Özür Oranı % 10
|
Özür Oranı % 30
|
Özür Oranı % 50
|
Özür Oranı % 95
|
Sık tekrarlamayan safra yolları bozukluğu.
|
Tekrarlayan tedaviye cevapsız, safra yolları
bozukluğu.
|
Tekrarlayan kolanjit ile seyreden ve
onarılamayan safra yolları obstrüksiyonu.
|
Kalıcı sarılık; ortak safra kanalı (koledok)
obstrüksiyonuna bağlı ilerleyici karaciğer hastalığı.
|
6.
HERNİLER
Hernileşmeye bağlı
bozuklukların değerlendirme kriterleri Tablo 9’da listelenmiştir. Sadece
cerrahi tedavi yapılamayan (örn. kalp ve solunum yetmezliği vb nedenlerle) hernileşmeye bağlı bozukluklar
değerlendirilir.
Tablo
9- Hernileşmeye bağlı oluşan kalıcı
bozuklukların sınıflandırma kriterleri.
Sınıf 1
|
Sınıf 2
|
Sınıf 3
|
Özür Oranı % 10
|
Özür Oranı % 20
|
Özür Oranı % 30
|
Abdominal
duvarı destekleyen yapılarda palpasyonla defekt
Ve
Defekt
bölgesinde artmış abdominal basınç ile oluşan hafif şişkinlik; kolayca redükte
edilebilir
Veya
Defekt
bölgesinde nadir orta derecede rahatsızlıklar ancak günlük yaşam
aktivitelerinin çoğuna engel olmaz.
|
Abdominal
duvarı destekleyen yapılarda palpasyonla defekt
Ve
Defekt
bölgesinde artmış abdominal basınç ile sık sık veya kalıcı olarak ortaya
çıkan şişkinlik; elle redükte edilebilir
Veya
Sık
sık rahatsızlık ağır yük taşımayı engeller ancak günlük yaşam aktivitelerinin
bazılarına engel olmaz.
|
Abdominal duvarı destekleyen yapılarda
palpasyonla defekt
Ve
Defekt bölgesinde kalıcı, redükte edilemeyen
veya tamir edilemeyen şişkinlik
Veya
Günlük
yaşam aktivitelerinde kısıtlılık.
|
0 Yorumlar