Nöbet muafiyeti, günlük eğitim ve bakım izni
“Sendikal Gelişmeler Doğrultusunda Alınacak Önlemler” konulu, Başbakanlık Genelgesinin (2010/2) 3. Maddesine istinaden; bakmakla yükümlü oldukları ağır engelli yakını olan kamu çalışanlarına nöbet muafiyeti vardır. Genelge ile bu çalışanlara günlük bakım izni konusunda kolaylık tanınması sağlanmıştır. İlgili hüküm şudur; “Kamu çalışanlarının kanunen bakmakla yükümlü olduğu engelli aile bireyinin bakıma muhtaç olduğunun ilgili mevzuatına göre alınmış geçerli engelli sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi kaydıyla bu durumdaki personele; engelli aile ferdinin günlük bakımı için izin kullanımında gerekli kolaylık sağlanacak ve personel mesai saatleri dışındaki nöbet görevinden ve gece vardiyasından muaf tutulacaktır.”
Sağlık Bakanlığı Kamu Hastaneleri Genel Müdürlüğü tarafından 30 Nisan 2018 tarihinde yayınlanan yazıda (Sayı 87307621/419) Başbakanlık Genelgesinin yukarıda yazılı 3. Maddesine yer verilmiş ve Bakanlık çalışanlarının genelgede tanımlanan haklardan yararlanmaları sağlanmıştır. Bu yazıda, engelli ve engelli yakını olan çalışanlardan süresi içinde geçerli engelli sağlık raporu varsa yeniden rapor istenmemesi hususu da belirtilmiştir.
Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesinde engelli yakını olan çalışanlar (memurlar), günlük eğitim ve bakım izni kullanmaktadırlar. Hastanemizde yapılan çalışma sonucunda; görevli personelin eşi, bakmakla yükümlü olduğu çocukları ve aynı çatı altında yaşayan anne, baba veya yargı kararı ile vasi tayin edilmesi kaydıyla kardeşinin engelli sağlık kurul raporunda ağır engelli ibaresi olanlar nöbet hizmetlerinden muaftır. Engelli Sağlık Kurul Raporu 20 Şubat 2019 tarihinden sonra alınmış ise engelli sağlık kurul raporunda ağır engelliliğin karşılığı olan ifadelerin bulunması gerekir. Bu çalışanlara günlük izinlerinde kolaylık sağlanır. Özel eğitim alan eş, çocuk vasi tayin edilmesi kaydıyla engelli kardeşi olanlar; haftada 8 saat eğitim izni kullanmaktadır.
Kamuda çalışan engelli yakını olan işçilerin ve sözleşmeli personele ait yukarda ifade edilen izinler konusunda düzenleme olmadığından ve bu çalışanlar için izin/ücret dengesinin sağlanması gerektiğinden, söz konusu izinlerin kullanımı idarenin inisiyatifindedir.
TSK’da çalışan tüm personel için (işçiler dâhil) özel eğitim alan eşi, çocuğu veya kardeşi olanlara haftada 8 saat eğitim izni, ağır engelli yakını olanlara günde 1 saat bakım izni verilir. Emniyet Genel Müdürlüğünde; ağır engelli yakını olan çalışanlar, mesai saatleri dışındaki tüm ek görev ve mesailerden muaftır.
Açıklama: Yukarıdaki hakların kullanımında 20 Şubat 2019 tarihli ÇÖZGER Yönetmeliğine göre “Çok ileri düzeyde özel gereksinim var (ÖGV)”, “Belirgin ÖGV” ve “Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV)” ifadelerinin, ilgili mevzuatın uygulanması açısından ağır engellilik durumunu ifade ettiği, Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre ise “tam bağımlı birey” ifadesinin ağır engelliliğin karşılığı olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.
Bakınız: TSK İzin Yönetmeliği, TSK İç Hizmet Yönetmeliği, EGM Genelgesi (2015/55), TSK’da çalışan engelli yakını olan işçiler için Toplu İş Sözleşmesi (2017).
Mazeret İzni Hakkı
En az yüzde %70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocukları için tüm çalışanlara; çocuğunun hastalanması hâlinde, doktor raporuna istinaden on güne kadar mazeret izni verilir. Bu iznin kullanımında senelik iznin kullanılmış olması şartı aranmaz. Çalışan kişi, bu izni parçalar halinde kullanabilir ya da tamamını birden talep edebilir. İzin talebinin kurum tarafından kabulünde, engelli raporu ve hastalık raporu yeterlidir. Mazeret izni, işçiler için de ücretli izin kapsamındadır. DMK 104. Maddeye göre; ''memurlara; en az yüzde 70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan çocuğunun (çocuğun evli olması durumunda eşinin de en az yüzde 70 oranında engelli olması kaydıyla) hastalanması halinde hastalık raporuna dayalı olarak ana veya babadan sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla bir yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar mazeret izni verilir". Yasada geçen “süreğen hastalık” ifadesinden; çeşitli kanserler, kalp hastalıkları, böbrek hastalıkları, diyabet, astım ve genetik hastalıklar gibi teşhisler anlaşılabilir. Ayrıca süreğen hastalık ile engellilik durumlarının yasada ayrı ayrı ifade edildiğinin göz önüne alınmasının uygun olacağı değerlendirilebilir. Mazeret iznini; işçi, sözleşmeli personel ve muvazzaf personel aynı şekilde kullanır. Bakınız; DMK, İş Kanunu, Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar, TSK Personel Kanunu, Uzman Erbaş Kanunu.
Engelli çocuğu olan annelere yarı zamanlı çalışma hakkı
Devlet Memurları Kanunu ve İş Kanununa göre; memur ve işçi anneler için doğumda ya da doğum sonrası ilk 12 ay içinde, bebeği engelli olduğu tespit edilenlere; bebek 12 ayı
tamamlayıncaya dek tam maaşlı yarı zamanlı çalışma hakkı (izin) verilmiştir. Bakınız DMK 104. madde.
