Toplum Sağlığı Merkezi (TSM)
Bölgesinde yaşayan toplumun sağlığını geliştirmeyi ve korumayı ön plana alarak sağlıkla ilgili risk ve sorunları belirleyen, bu sorunları gidermek için planlama yapan ve bu planları uygulayan, uygulatan; birinci basamak koruyucu, iyileştirici ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini müdürlüğün sevk idaresinde organize eden, bu hizmetlerin verimli şekilde sunulmasını izleyen, değerlendiren ve destekleyen, bölgesinde bulunan sağlık kuruluşları ile diğer kurum ve kuruluşlar arasındaki koordinasyonu sağlayan sağlık kuruluşudur.
Aile Sağlığı Merkezi (ASM)
Bir veya daha fazla aile hekimi ile aile sağlığı elemanının aile hekimliği hizmeti verdiği sağlık kuruluşudur. Aile Sağlığı Merkezinin aile hekimi, aile sağlığı merkezini yönetmek, birlikte çalıştığı ekibi denetlemek, hizmet içi eğitimlerini sağlamak ve Bakanlıkça yürütülen özel sağlık programlarının gerektirdiği kişiye yönelik sağlık hizmetlerini yürütmekle yükümlüdür. Aile hekimi, kendisine kayıtlı kişileri bir bütün olarak ele alıp, kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri (gebe, loğusa, bebek, çocuk izlemleri, aşılama hizmetleri gibi) ile birinci basamak tanı, tedavi, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini verir, sağlığı geliştirici ve koruyucu hizmetler ile ana çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetlerini verir. Evde takibi zorunlu özürlü, yaşlı, yatalak ve benzeri durumdaki kişilere evde veya gezici/yerinde sağlık hizmetlerinin yürütülmesi sırasında kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri, birinci basamak tanı, tedavi rehabilitasyon ve danışmanlık hizmetlerini verir, tanı ve tedavisi yapılamayan hastaları sevk eder, sevk edilen hastaların geri bildirilen muayene, tetkik, tanı, tedavi ve yatış bilgilerini değerlendirir. Gerektiğinde kişiyi gözlem altına alarak tetkik ve tedavisini yapar. Sağlık raporu, sevk evrakı, reçete vs. belgeleri düzenler.
0-6 Yaş Çocuğun Psikososyal Gelişimini Destekleme Programı
Aile Sağlığı Merkezlerinde uygulanan bu programda amaç, çocuğun ruhsal ve sosyal gelişimini izleme ve destekleme boyutlarını birinci basamak sağlık hizmetleri içine entegre ederek, gebe ve çocuğun biyopsikososyal bakış açısı ile bütüncül olarak izlenmesini sağlamaktır.
Programın Hedefleri: Birinci basamakta gebelik ve 0-6 yaş döneminde çocuk gelişiminin ve sağlığının bedensel, ruhsal ve sosyal boyutlarını bütün olarak gözeten bakış açısıyla düzenli olarak izlemek, gebe ve 0-6 yaş çocuğun psikososyal gelişiminin düzenli olarak izlemek, sağlıklı gelişimi desteklemek, anne-baba-çocuk-sağlık personeli arasındaki iletişimi güçlendirmek, aileleri çocuk gelişimi ve temel bakımla ilgili bilgilendirmek, çocuğun psikososyal gelişimi ve gelişimin desteklenmesi konularında sağlık personelinin farkındalığını artırmak.
Programın Uygulanması:
Eğitim almış ebe/hemşireler tarafından; yeni tespit edilen bütün gebe, anne, bebek, çocuk ve babalar görüşme formu ile izlenir.
Gerekli durumlarda hekim ile görüşme sağlanır.
Aile hekimi tarafından gerekli durumlarda olgular 2. ve 3. basamak sağlık kuruluşlarına yönlendirilir.
Sağlık kurumları dışında destek gerektiren durumlar için, aileler sorunlarına uygun destek alabilecekleri il içerisindeki kurumlara yönlendirilir.
İzlenen Risk Faktörleri
Beslenme yetersizliği düzeyinde yoksulluk
Çocukluk çağı ruhsal gelişimsel bozukluklar
Anne/baba ruhsal bozuklukları
Anne/babada sigara, alkol, madde bağımlılığı
Şiddet
İhmal-istismar
Tespit edilen riskleri, Aile sağlığı merkezi hemşiresi/ ebesi ve hekimi birlikte değerlendirir. Yapılan görüşme sağlık personeli tarafından kayıt altına alınmakta, gerekli görülen olgular sık izleme alınmakta, ailelere gerekli destek ve bilgi verilmeye çalışılmaktadır. Aile sağlığı merkezi hizmet kapsamı dışındaki sorunların giderilmesi için ise aileler, destek alabileceği ilgili kurumlara yönlendirilmektedir.
Otizm Spektrum Bozukluğu Tarama ve Takip Programı
“Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı (2016-2019)” Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı koordinatörlüğünde 3 Aralık 2016 tarihinde Resmi Gazetede Yüksek Planlama Kurulu kararı olarak yayınlanmıştır. Hem söz konusu eylem planı hem de Ulusal Ruh Sağlığı Eylem Planımızın faaliyetlerinden olan Otizmde erken tanı, tedavi ve müdahale zincirinin kurulması amacıyla; Ruh Sağlığı Dairesi Başkanlığınca, 2017 yılında Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Tarama ve Takip Programı oluşturulmuştur. Program kapsamında, İl Sağlık Müdürlükleri bünyesinde, ruh sağlığı birim/şubelerinde belirli personel ve kamu/üniversite hastanelerinde görev alan çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanları işbirliğinde ekipler kurulmuştur. Programı yürütecek ekiplerin hizmet içi eğitimleri Prof.Dr. Nahit MOTAVALLİ MUKADDES ve Doç.Dr. Onur Burak DURSUN’un akademik desteği ile hazırlanmış ve eğitimler gerçekleştirilmiştir.
Programın Amacı: Bireylerin doğduğu andan itibaren izlemlerinin yapılabildiği aile sağlığı merkezlerinde Otizm riski bulunan olguları erken dönemde tespit etmek ve tanı, tedavi ve rehabilitasyon zincirinin kurulmasını sağlamaktır.
Programın Hedefleri: Birinci basamak sağlık kuruluşlarında hizmet veren personelin otizmi tanıması, normal gelişim gösteren birey ile otizm belirtileri gözlenen bireyi ayırt etmesi, erken tanı ve müdahalenin önemini kavrayarak riskli vakayı en yakın çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanına yönlendirilmesi ile erken tanı ve tedavi hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması hedeflenmektedir.
Programın Kapsamı: Aile hekimliği nüfusuna kayıtlı 1,5-6 yaş arasındaki tüm çocukların Otizm risk faktörleri bakımından değerlendirilmesi ve riskli olguların yönlendirilmesi ve takiplerini kapsar.
Programın Uygulanması
Hazırlanan eğitim modeli çerçevesinde,
Çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanları tarafından, aile hekimi ve aile sağlığı elemanlarına yüz yüze eğitimler düzenlenmekte,
Aile hekimleri tarafından 1,5-6 yaş arasındaki tüm çocukların Otizm risk faktörleri bakımından değerlendirilmesi yapılmakta,
Riskli olgular koordinasyon ekipleri aracılığıyla çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanına yönlendirilmekte ve takipleri yapılmaktadır.
Birinci basamakta tespit edilen riskli olguların muayenesi için hastanelerde belirli günler ayrılmış olup, randevularının alınması koordinasyon ekiplerince sağlanmakta ve mümkün olan en kısa sürede poliklinik hizmeti sunulmaktadır.
Çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanları şüpheli vakaları değerlendirip kesin tanıyı koyarak, tıbbi tedavi ve eğitsel tedavi ihtiyaçlarını planlamakta ve izlemlerini yapmaktadır.
Meslek elemanları tarafından ise şüpheli ve/veya tanı konulmuş vakaların takip ve koordinasyonunu sağlamakta, ailelere yönlendirme ve danışmanlık hizmeti sunulmaktadır.
Sağlıklı Hayat Merkezi
Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM); sağlığa yönelik risklerden birey ve toplumu korumak, sağlıklı hayat tarzını teşvik etmek, birinci basamak sağlık hizmetlerini güçlendirmek ve bu hizmetlere ulaşımı kolaylaştırmak amacıyla kurulan çok amaçlı yapılardır. SHM’ler tedavi merkezi değildir. SHM’ler, toplum sağlığı merkezine bağlı ek hizmet birimi olarak faaliyet göstermektedir. Sağlıklı Hayat Merkezine doğrudan başvuru yapılabilmektedir.
“Hastalığa değil, sağlığa yatırım yapmak” anlayışıyla, ülke genelinde aile hekimliği hizmetlerini desteklemeyi ve güçlendirmeyi (sağlık danışmanlığı, röntgen, laboratuvar gibi), birinci basamakta hekimlik dışı sağlık hizmetlerine (diyetisyenlik hizmetleri, psiko-sosyal destek hizmetleri, fizyoterapi, çocuk gelişimine yönelik hizmetleri gibi) erişimi kolaylaştırarak hastaneye yığılmanın önüne geçmeyi, sigara ve diğer bağımlılık yapıcı maddelerin yol açtığı sağlık riskleri ve tehditleri ile mücadele etmeyi; hâlihazırda sağlık beslenme ve hareketli yaşam programı çerçevesinde yürütülen hatalı beslenme alışkanlıkları ve obezite ile mücadele etmeyi; toplumun yaşam kalitesini yükseltecek alışkanlıkları kazandırmayı amaçlamaktadır.
Sağlıklı Hayat Merkezlerinde; risk faktörleriyle mücadele, beslenme danışmanlığı, psiko-sosyal danışmanlık, ağız ve diş sağlığı, enjeksiyon hizmetleri, kadın ve üreme sağlığı, okul sağlığı, kanser erken teşhis ve tarama, sigara bırakma danışmanlığı, madde bağımlılığı danışmanlığı (nüfusu 300.000 ve üzerindeki il/ilçelerde bulunan Sağlıklı Hayat Merkezlerinde ihtiyaca yönelik olarak bu danışmanlık birimlerinin açılması Bakanlığımız tarafından talimatlandırılmıştır.), enfeksiyon hastalıklarının kontrolü, bulaşıcı olmayan hastalıkların yönetimi ve gereksinimlere göre Bakanlığımız tarafından belirlenecek diğer hizmetler bütüncül bir anlayışla, ilgili mevzuatlar doğrultusunda sunulmaktadır. Gereksinim duyulan alanlarda laboratuvar ve görüntüleme alt yapıları oluşturularak halka ve personele yönelik sağlık eğitimleri gerçekleştirilmektedir. Hareketli yaşam ve doğru beslenmede iyi uygulama örnekleri gösterilmekte, sağlık okuryazarlığının arttırılmasına ve sağlığın geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
Beslenme Danışmanlığı
Genel olarak, beslenme ile ilgili konularda; başta bebek, küçük çocuk, kronik hastalıklara sahip olan (diyabet, hipertansiyon gibi) bireyler olmak üzere tüm topluma beslenme tedavisi danışmanlık ve izleme hizmetleri verilen yerlerdir. Beslenme danışmanlığında aşağıdaki hizmetler sunulur:
Sağlıklı bireyler ve hastalar için yaş, cinsiyet ve özel diyet gerektiren durumlara göre (obezite, kronik hastalık gebeler, çocuklar, adolesanlar, yaşlılar vb.) klinik rehberlerden de yararlanarak beslenme programları hazırlanıp danışmanlık, tedavi (tahlillerle değerlendirilmesi) ve izleme değerlendirme hizmetleri sunulur.
Antropometrik ölçümlerle başvuranların kilo durumları değerlendirilir (sağlıklı bireyler de dâhil).
Aile hekimi/hekim tarafından yönlendirilen kronik hastalığı olan bireylere bireysel danışmanlık ya da grup eğitimi yöntemleriyle sağlıklı beslenme eğitimi verilir.
Topluma sağlıklı beslenme davranışlarının kazandırılması amacıyla bilgi, eğitim ve danışmanlık hizmeti verilir.
Merkezin hizmet bölgesinde vatandaşların ihtiyaç ve sorunlarının belirlenmesi için tarama ve araştırmalar yapılır.
Okul sağlığı çalışmalarına destek verilir.
Birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında gerekli hallerde evde sağlık hizmetleri ve gezici sağlık hizmet sunumunda aktif rol alınır.
Kanser Erken Teşhis Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM)
Erken teşhis hayat kurtarır prensibiyle yola çıkarak sağlık bakanlığı kanser savaş daire başkanlığınca oluşturulan politikalar doğrultusunda meme, rahim ağzı ve kolorektal kanserler ile ilgili tarama programları yürütmektedir. KETEM’lerin en önemli amacı toplumda kanser konusunda farkındalık yaratmak, yüz yüze eğitimlerle kişileri korunma yöntemleri, tarama programları hakkında bilgilendirmektir.
Verem Savaş Dispanseri
Kendi bölgesinde verem savaşı ile ilgili çalışmaları yürütür. Bu uygulama sırasında karşılaştığı sorunları verem savaşı il koordinatörü ile birlikte çözer. Semptomlu ya da Tüberküloz/ Verem olduğundan (TB) şüphelenilen her hastada mikroskobi yapılarak VSD’nde TB tanısı bakteriyolojik yöntemle koyulur. Bu amaçla, iyi çalışan ve kalite kontrolü yapılan mikroskobik inceleme yapan laboratuvarlara her hastanın örnekleri yollanır. Bildirimi yapılan hastaların bulunarak tedavilerinin düzenli sürdürmeleri sağlanır. Hastaneye yatış endikasyonu olan hastalar hastaneye yatmak üzere sevk edilerek izlenir. VSD’nde TB tedavisi yürütülür. Standart tedavi rejimi başlanır, hastalara ilaçları ücretsiz verilir. Tüberküloz hasta yakınlarının (temaslıların) muayeneleri yapılmaktadır. VSD’ne başvuran TB dışı akciğer hastalığı olan hastalara tanı ve tedavi ya da sevk işlemlerini yapar.
Hastaların tedavilerinin sürdürülmesinde ve tamamlanmasında verem savaşı derneği ile işbirliği içinde hastalara destek ve ödüllendirmeler sağlanır. Hastaların ve ailelerinin sosyal ve ekonomik sorunlarına yardımcı olunmaktadır.
Çocuk İzlem Merkezi (ÇİM)
Cinsel istismar şüphesi olan çocuğun beyanının alınması, muayenesinin yapılması, aile görüşmesinin yapılması ve raporunun hazırlanması için gereken tüm personel ve ekipmanın bulunduğu, işlemlerin her aşamada çocuğun yüksek yararı gözetilerek yürütüldüğü, tekrar örselenmesini engelleyecek biçimde, bütün işlemlerin tek seferde yapılmasına imkan verecek koşullarda çocuk dostu bir merkezdir.
Cinsel istismar düşünülen çocuğun ÇİM’e ulaşımı:
Çocuğun cinsel istismara uğradığına yönelik makul şüphe varlığında aile hekimi durumu kolluk kuvvetlerine bildirimde bulunur. Cumhuriyet Savcısının talimatıyla kolluk kuvvetleri (jandarma/çocuk polisi) çocuğu sivil ekip ve sivil araçla, olay hakkında herhangi bir görüşme yapmadan ÇİM’e getirir.
ÇİM’de rutin değerlendirme yapılır;
Adli görüşme (çocuğun beyanı kaydedilir) yapılır,
Bedensel ve ruhsal muayenesi yapılır,
Raporu hazırlanır
İzlem planı yapılır.
Gençlik Ruh Sağlığı İşbirliği Çalışmaları
T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Dairesi Başkanlığınca Türkiye’de gençle karşılaşan tüm kamu kurumları ve ilgili meslek örgütleriyle işbirliği içinde “Gençlik Ruh Sağlığının Güçlendirilmesi ve Psikolojik Dayanıklılığın Artırılması” konusunda 2018’de çalışmalar başlatılmıştır.
Gençlik ruh sağlığının güçlendirilmesi ve psikolojik dayanıklılığın artırılması amacıyla 2018 yılında başlatılan kurumlar arası işbirliği çalışmaları kapsamında bu güne kadar özetle şu çalışmalar gerçekleşmiştir:
Genel müdürlükler düzeyinde ilgili kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları ile 4 işbirliği toplantısı
İlgili kamu kurumları ve STK’lara işbirliği ziyaretleri
Mart 2019’da kamu kurum temsilcileri, STK temsilcileri ve uzmanların katılımı ile
Gençlik Ruh Sağlığı Çalıştayı
Nisan 2019’da kurum temsilcilerinin yanı sıra gençlerin katıldığı Gençlerle Gençlik
Ruh Sağlığı Çalıştayı
Ülke çapında farkındalık yaratmak için 2 kez 81 ilde ilgili kurumların işbirliğinde Eş
Zamanlı Gençlik Ruh Sağlığı Farkındalık Çalışması
İşbirliğimiz kapsamında YÖK tarafından üniversitelerin ve kamu kurumlarının katılımı ile Gençlik Ruh Sağlığı Çalıştayı yapılmıştır.
YÖK ile Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığı arasında iki ayrı protokol imzalanmıştır.
Gençlerin ruh sağlığının ve psikolojik dayanıklılığının güçlendirilmesi için tüm ülkeye ve ilgili kurumlara örnek olacak bir programın geliştirilmesi için Sincan İlçesinde pilot bir çalışma yürütülmesine karar verilmiştir.
Davranışsal Bağımlılıklarla Mücadele Çalışmaları
Bağımlılık İle Mücadele Yüksek Kurulu (BMYK) kararıyla, Bakanlığımız koordinatörlüğünde, Bağımlılıklarla Mücadele Yüksek Kurulu Bakanlıkları, Diyanet İşleri Başkanlığı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Türkiye İstatistik Kurumu, Dünya Sağlık Örgütü ve Türkiye Yeşilay Cemiyeti olmak üzere kurum ve kuruluşlarla bu kapsamda çalışmalar başlatılmıştır.
Çocuklar ve gençler başta olmak üzere tüm toplumu teknolojinin bilinçli, güvenli ve etkin kullanımına teşvik etmek, bu konuda bilgilendirmek, aşırı ve zararlı teknoloji kullanımını önlenmek, danışmanlık hizmetlerini güçlendirmek, gerekli durumlarda tıbbi yardıma erişmelerini sağlamak, bu konuda sunulan hizmetlerin toplum tarafından bilinirliğini artıracak çalışmalar yapmak ve sunulacak yeni hizmetleri planlamak amacıyla oluşturulan “2019-2023 Davranışsal Bağımlılıklar İle Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ve Eylem Planı” 3 Temmuz 2019 Cumhurbaşkanı Yardımcısı Başkanlığında toplanan Bağımlılıkla Mücadele Yüksek Kurulu tarafından onaylanmıştır.
Söz konusu Eylem Planı dayanağı Bağımlılık ile Mücadele Yüksek Kurulu (BMYK) 13 Şubat 2019 tarih 2019/2 sayılı resmi gazetede yayımlanan genelgedir. Söz konusu genelge kapsamında; Yüksek Kurul ve diğer kurulların sekretarya hizmetleri, koordinasyon ve uygulamalarının takibi Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Dairesi Başkanlığı vasıtasıyla, illerde ise İl Valilerinin riyasetinde İl Sağlık Müdürlüklerince yürütüleceği hususu anılan genelge ile talimatlandırılmaktadır.
0 Yorumlar